Fazıl Say, Play Say 3 albümü için “Bu albüm, kendiliğinden ortaya çıkmış eserlerin toplandığı, gerçekçilikten yola meydana çıkan, ne gördüyse onu müziği ile anlatmaya çalışan bir besteci piyanist portresi CD’dir” diyor.
Cihangir KÖROĞLU
Türkiye’nin dünya çapında üne sahip besteci ve piyanisti Fazıl Say, geçtiğimiz günlerde Say Play Say 3 albümünü dinleyiciyle buluşturdu. Albüm, Türkiye’de yaşanan çarpıcı olaylardan yola çıkarak bestelediği, bununla birlikte Anadolu topraklarının hikâyelerinden esinlenerek yarattığı eserlerden oluşuyor. Yurt esintisi içeren bu eserler aralarında; Gezi Direnişi’ni konu bölge “Gezipark II”, 10 Ekim’de meydana gelen Ankara Katliamı’nda hayatını kaybedenlerin ölenlerin anısına yazdığı “In Memoriam”, Kaz Dağları’ndaki doğa katliamını anlatan “Kaz Dağları Baladı” ve “Kaz Dağları Marşı” yer alıyor. GeziPark bestesini yaparken gördüklerini, duyduklarını, hareketlerini, devinimlerini anlattığını söyleyen Say ile albümünü konuştuk.
“Say Plays Say 3” albümünde Türkiye tarihinde iz bırakan toplumsal olaylara dönük hazırladığınız besteler var…
Evet, bu albümde bulunan eserler yakın geçmişimizde yaşadığımız toplumsal olayların izlerini taşıyor. Tüm dünyanın bildiği Seyahat Park’ı olayını anlatan Gezipark Sonatı, 2015 yılında Ankara Garı’nda yaşanan terör olaylarında hayatını kaybedenlerin anısına yazdığım In Memoriam ya da Kaz Dağları’nda yaşanan doğa katliamını, bu katliama karşı olan dayanışma duruşunu anlatan Kaz Dağları Baladı ve Kaz Dağları Marşı gibi… Tüm bu eserler bu albümde bir araya geldi. Keza İzmir Süiti ve Karatoprak eserinin yeni versiyonu da var albümde.
DEVİNİMLERİ ANLATIYORUM
Bütün bu olaylar sizi, yaratma sürecinizi nasıl etkiledi?
Bu olaylar yaşanırken ırk, sanatçılar, cümbür cemaat derin bir şekilde etkileniyor fiilen. Ve ardından bütün bu hissiyat istemsiz bir şekilde, farkında olan bile olmadığımız bir halde sanatımıza ve üstünde çalıştığımız eserlere yansıyor. Örneğin GeziPark eserinde beste yapmaya başladığımda ayrım ettim fakat sahiden duyduklarımı, gördüklerimi, hareketleri, devinimleri anlatıyorum. Bu albüm bu nedenle; biraz kendiliğinden ortaya çıkmış eserlerin toplandığı, gerçekçilikten yola meydana çıkan, ne gördüyse onu müziği ile anlatmaya çalışan bir besteci piyanist portresi CD’dir.
Yedi bölümden oluşan İzmir Süiti eserinizde Brahms, Chopin ve Rachmaninov gibi önemli bestecilerin gözünden, bambaşka görüş açılarıyla bir İzmir Marşı anlatımı sunuyorsunuz. Bu düşünce nasıl doğdu?
Bu eseri bestelerken, bu bestecilerin İzmir Marşı’nı kendi müzik duyarlılıklarında ve kendi müzik stillerinde nasıl yorumlayabileceklerini hayal ettim. İzmir Süiti’nin içine dağılmış bu bölümlerde, Chopin’in süslemeli, birazcık da melankolik bir tada sahip piyano çalışı eşliğinde İzmir Marşı’nı hissediyoruz. Rachmaninov’un 20’nci yüzyılın başındaki geç romantizmini, buhranlı piyano çalışını, hatta kimi zaman bu buhranın enerjik duygu yoğunluklarına ve öfkelere döndüğü piyano çalışını izliyoruz. Brahms’ın içine kapalı ve son derece yoğun müziğine atıfta bulunuyoruz. Bu bestecilerin sayısı daha da artabilirdi. Mozart stilinde, veya Beethoven, Bach stilinde İzmir Marşı… Tümü yapılabilirdi. Ben üçünü tatmin edici gördüm. İzmir’i anlatan Urla, Kordon, Körfez ve Zeybek bölümlerinin arasına serpiştirdim. Eseri azıcık bu mantıkla dinlemek en açık konuşmak gerekirse olacaktır.
Albümde İzmir Süiti’nde daha sakin bir Fazıl Say dinliyorken, GeziPark’ta daha sert ve coşmuş bir müziğin içindeyiz. Bununla ilgili ne söylemek istersiniz?
Sahiden müzik neyi açıklama yapmak isterse, onu o şekilde anlatır. İzmir’de; Urla’da bir güneşin batışı sessizliğini veya Kordon’un tılsımlı bir anını anlatan ağırbaşlı melodiler var. Meditasyon müziği bir nevi… GeziPark eserine gelince kesinlikle daha ayrı bir hissiyat laf konusu. İlk bölümün adı: “İstanbul sokaklarında direniş geceleri”. Müziğin içinde bir çaba anlatılıyor. Devinimler, koşuşturmalar, tezahüratlar, sloganlar… Çağdaş bir müzikle, olabilecek en duru haliyle yaşananları anlattım. Görselliğin sese dönüşmesi bu şekilde müzikle de olabiliyor. Eserin üçüncü bölümü olan “Suçsuz çocuk Berkin Elvan”da çocuk ölümü akoru var. Her ölçünün başında sürekli bitmiş eden, atonal bir akordur bu. Onun arasına benzeri bir çocuk melodisi girer gibidir. Yani müziğin betimlenmesi, müziğin resmedilmesi söz konusu burada. Müziğin sertliği, yumuşaklığı, dinginliği ve hızlılığı ise tabii ama eserde ne anlattığımızla ilgili olarak değişen bir unsurdur.
DOĞAMDA VAR
Fazıl Say albümlerine, projelerine ve konserlerine dinleyicilerin ilgisi her zaman çok yüksek. Bestelerinizin her zaman dinç hikâyeleri var.
Benim sanatımda şüphesiz ama Türkiye’yi dünyaya tanıtma ve dünyada olanları da Türkiye’ye tanıtma durumu var. Benim için “kültürlerarası diyalog ve köprü kurucu” lakabı takılmıştı. Bu 25 yıldır böyledir. Bu benim yaptığım ya da üzerinde çalıştığım bir proje yok, benim doğamda olan bir şey. 20’nci yüzyıl Türk edebiyatının büyük şairlerinin eserlerini besteledim. Geçtiğimiz yıl dünyada ve hatta Türkiye’de az tanınan oysa fazla manâlı eserler vermiş 20’nci asır Türk bestecilerin eserlerini baştan kaydettim. Onları 21’nci yüzyıla taşımak, bu eserleri arşivlemek ve insanlara sunmak istedim. Bunların tümü benim hayatımda, içimde olan ve kendiliğinden oluşan şeyler. Olaylar, kişiler, şehirler… Tüm bunlar benim yaşadığım gerçeklikle iç içe. İstanbul ya da Mezopotamya Senfonisi’ni bestelerken veya bir Nâzım Oratoryosu’nu bu gerçekliği yaşıyorum. Hem terör olaylarını konu bölge bir viyolonsel konçertosunu, Umut Senfonisi’ni bestelerken de… Bu gerçekliği dinleyici ile ortak bir paydada yaşadığımızı düşünüyorum.
Klasik müzikle ilgili çoğu ön yargıyı kırmanızdaki başarının, yaptıklarınızın insanlara ulaşması olduğunu söyleyebilir miyiz?
Benim amacım sadece evimde müzik yazıp, herhangi bir şekilde bunu araklamak yok. Ben bir besteciyim. Yaratıcılık sürecidir önemli olan. Bu yaratıcılığı da yoğun bir şekilde dünya ile de paylaştım. Ülkemde de paylaştım. Bunun insanlara ulaştığını düşünüyorum. Görüyorsunuz Türkiye’nin her yerine turneler düzenliyoruz, kendi konserlerimizi kendimiz organize ediyoruz, projelendiriyoruz. Türkiye’de bu noktada ulaştığımız durumu önemli buluyorum. Her şehirde koskocoman kitlelere ulaştık kendi imkânlarımızla. Manâlı olan elini uzatmaktır ve uzatılan eli tutmaktır. Burada sahiden geniş gönüllü almak gerekir. Ulaştığımız kitleyle bunu başardığımızı düşünüyorum.